گالری تاج اسپانسر پادکست "تاریخچه طلا" در چیزکست است. برای گوش دادن به پادکست تاریخچه طلا در چیزکست، کافیست روی لینک کلیک کنید.
طلا، این فلز ارزشمند، سابقه استفاده چندین و چند ساله در زندگی ما دارد. خلوص بالا، مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی، براق و درخشان بودن و زیبایی چشم‌نواز این فلز کمیاب باعث شده همواره در طول تاریخ افراد زیادی به دنبال به‌دست‌آوردن آن باشند. مهم نبود این فلز برای ساخت زیورآلات گران‌بها استفاده شود یا ضرب سکه‌ها، طلا در تمام فرهنگ‌ها به نمادی از ثروت، ارزشمندی و حتی قدرت تبدیل شده بود.
اگر نگاهی به گذشته تمدن انسانی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که طلا جزو معدود اشیایی است که توانست ارزش خود را در طول سالیان دراز و در خلال اتفاقات مختلف حفظ کند، همین امر برای جالب شدن تاریخچه طلا کافی است. به همین جهت در ادامه به بررسی دقیق‌تر تاریخچه طلا و تمام اتفاقاتی که طلا توانست به سلامت از آن‌ها عبور کند، خواهیم پرداخت.
این طلای ارزشمند که ما از پوسته زمین آن را استخراج می‌کنیم، زمانی قبل‌تر از تشکیل شدن زمین، متولد شده است. طلا مانند بسیاری از عناصر دیگر در فضا و در نتیجه انفجار ستاره‌ها تشکیل شده است. یکی از عناصر اصلی که ستاره‌ها را تشکیل می‌دهد، هیدروژن است که به‌خاطر نیروهای گرانشی اطراف به طور مداوم در حال فشار است. این فشار سبب رخ‌دادن انفجارهای هسته‌ای در مرکز ستاره می‌شود و طی میلیون‌ها سال، هیدروژن‌ها به هلیوم، کربن، اکسیژن، آهن و نیکل تبدیل می‌شوند. در این مرحله، ستاره به پایان عمر خود نزدیک شده است و انفجارهای هسته‌ای در مرکز آن کمتر می‌شوند، به همین دلیل لایه بیرونی ستاره به‌خاطر نیروهای گرانشی کوچک شده و به مرکز نزدیک می‌شود، با بروز انفجار هسته‌ای در مرکز، ستاره منفجر شده و می‌میرد. انفجار ستاره باعث می‌شود عناصر به وجود آمده به شکل گاز و غبار در فضا پخش شوند. ازآنجایی‌که فشار حاصل از انفجار ستاره بسیار زیاد است، آهن تنها در چند ثانیه به عناصر سنگین‌تر مانند طلا، نقره و پلاتینیم تبدیل می‌شود.
با منجمدشدن ذرات پخش شده در فضا، سیاره‌ها به وجود می‌آیند. اما چگونه ذرات ریز طلا به‌صورت قابل‌استخراج در می‌آیند؟ در واقع اگر ذرات طلا به‌صورت گرد در پوسته سیاره‌ها پخش شوند، هرگز قابل‌استخراج نخواهند بود، اما به دلیل فعالیت‌های گرمایی هسته زمین، ذرات طلا به‌مرورزمان تبدیل به رگه‌های طلا تبدیل شده و مانند رگ در پوسته زمین پخش می‌شوند.
البته تئوری‌های زیادی درباره تولد طلا مطرح است و این تئوری تنها یکی از آن‌ها است. به هر صورت، حالا می‌دانیم طلا قبل از تشکیل شدن زمین، به وجود آمده و طی فرایندهای مختلف در پوسته زمین ظاهر شده است.
حال که فهمیدیم طلا چگونه متولد شده است، لازم است به بررسی یکی از مهم‌ترین موضوعات درباره طلا بپردازیم. اگر تابه‌حال برای خرید طلا به طلافروشی رفته باشید می‌دانید که طلا در عیارهای مختلف وجود دارد. اما عیار طلا به چه معناست؟
ازآنجایی‌که طلا از زمین استخراج می‌شود، نمی‌توانیم ادعا کنیم طلا 100 درصد خالص است، اما طلای 24 عیار خالص‌تزین طلای موجود در عصر ماست و تقریبا تمام آن از طلا تشکیل شده است. به دلیل خلوص بالا، طلا 24 عیار ملاک قرار می‌گیرد و دیکر درصدهای طلا نسبت به آن سنجیده می‌شوند. برای مثال در طلا 18 عیار، 18 بخش طلا و 6 بخش دیگر فلز دیگری مانند نقره یا مس به کار رفته است.
طلای 24 عیار خلوص بسیار بالایی دارد و همین امر باعث می‌شود این نوع طلا برای استفاده در زیورآلات مناسب نباشد، زیرا استحکام کمی دارد و نرم است. اضافه شدن فلزاتی مانند نقره و مس باعث می‌شود آلیاژ محکم‌تر و مقاوم‌تری برای ساخت زیورآلات به دست آید. به همین علت است که اکثر جواهرات طلابا طلا 18 عیار ساخته می‌شوند.
حال که با نحوه به‌وجودآمدن طلا و عیار آن آشنا شدیم وقت آن است بدانیم این فلز گران‌بها چگونه راه خود را در زندگی ما باز کرد.
پیداکردن یک فلز چکش‌خوار که علاوه بر رنگ زیبا، در برابر خوردگی و زنگ‌زدن مقاوم است و البته کمیاب نیز هست قطعاً برای اجداد ما بسیار جذاب بوده و همین عوامل در کنار هم سبب شده از همان آغاز طلا، جایگاه خوبی در میان افراد پیدا کند.
اگر در میان تمدن‌های باستانی جستجو کنیم، نام مصریان باستان را در صف اول استخراج طلا خواهیم دید. طلا در فرهنگ مصر اهمیت بسیار بالایی داشت و علاوه بر استفاده به‌عنوان زیورآلات، خیلی زود به نمادی از ثروت هم تبدیل شد. البته جایگاه مهم طلا در مصر تنها به ساخت جواهرات طلایی زیبا محدود نمی‌شد، بلکه آن‌ها از این فلز خوش‌رنگ برای ساخت مجسمه‌ها و تندیس خدایان خود استفاده می‌کردند و این موضوع به ارزشمندتر شدن طلا در این تمدن کمک کرد.
در دیگر تمدن‌ها مانند بین‌النهرین، ایرانیان باستان و یونانیان نیز طلا ارزش بالایی داشت. به‌مرورزمان دادوستدهای مبتنی بر کالا جای خود را به دادوستدهای مبتنی بر مول و سکه دادند و به این صورت ضرب سکه‌ها آغاز شد. البته تمام سکه‌های آن زمان از طلا ساخته نشده بودند؛ چون طلا کمیاب بود و استخراج آن زمان و هزینه زیادی داشت، سکه طلا تنها برای خریدهای بزرگ و دادوستدهای مهم مورداستفاده قرار می‌گرفت. دیگر سکه‌ها از آلیاژ‌های نقره یا فلزات دیگر ساخته می‌شدند و برای خریدهای روزمره به کار می‌رفتند.
نوع و میزان ضرب سکه و استفاده از طلا در بازار در کشورها و تمدن‌های مختلف، متفاوت بود. در ادامه به بررسی جایگاه طلا در نقاط مختلف دنیا در گذشته می‌پردازیم.
اکثر معادن طلا در گذشته سمت شرق قرار داشت و دنیای غرب سهم کمی از طلا را به خود اختصاص می‌داد. در آن زمان روم که یک تمدن مهم در عرب بود روزبه‌روز بزرگ‌تر شد و به‌مرور فرم امپراتوری به خود گرفت. با وسیع‌تر شدن قلمرو، هزینه‌های امپراتوری روم هم بالاتر می‌رفت. ازاین‌رو، رومیان برای تأمین مخارج خود، به‌طورجدی به دنبال کشف معادن طلا و استخراج آن بودند.
قدرت در روم به دست افراد ثروتمند بود، و افراد ثروتمند هم به واسطه طلا به ثروت و قدرت دست یافته بودند، بنابراین ژنرال‌های رومی با علاقه‌ی افراطی به دنبال پیداکردن طلا بودند، زیرا طلای بیشتر یعنی قدرت و نفوذ بیشتر. با کسب طلا و نقره بیشتر توسط رومی‌ها، روم وضع اقتصادی بهتری پیدا کرد و به کشورگشایی ادامه داد تا جایی که قلمرو روم از غرب به سمت شرق گسترش پیدا کرد. همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، سرزمین‌های شرقی علاوه بر داشتن آب‌و‌هوای بهتر، منابع مهم بیشتری چون طلا، نقره و... داشتند.
طولی نکشید که غرب روم به فقر افتاد درحالی‌که شرق روم دارای مردمان ثروتمند و بانفوذ بود. تنها مزیتی که غرب روم نسبت به شرق داشت. قدرت سیاسی بود که با روی کار آمدن کنستانتین در اوایل قرن چهارم، این مزیت را نیز از دست داد.
کنستانتین اولین امپراتور مسیحی روم بود و علاقه و پایبندی ان به مسیحیت باعث شد اتفاقات مهمی در روم رخ بدهد. جدول زیر به طور خلاصه این تغییرات مهم را نشان می‌دهد.
|
رخداد |
نتیجه |
|---|---|
|
فساد اقتصادی در غرب روم و ضرب سکه طلا با ناخالصی زیاد |
ازدست‌رفتن ارزش پول در غرب و فقیرتر شدن مردم |
|
رایج بودن بت‌پرستی در غرب روم |
تمایل کنستانتین به تغییر مقر امپراتوری |
|
تغییر پایتخت توسط کنستانتین |
ظهور شهر کنستانتینپل یا قسطنطنیه |
|
ضرب سکه سالیدوس توسط کنستانتین |
تبدیل‌شدن سالیدوس به معتبرترین سکه اروپا و مدیترانه |
|
رونق‌گرفتن استفاده از سالیدوس |
بهترشدن اوضاع شرق |
|
افزایش فاصله سیاسی و اقتصادی بین شرق و غرب |
جداشدن روم به دو بخش روم غربی و روم شرقی |
کنستانتین توانست با تأسیس پایتخت جدید و ضرب سکه سالیدوس که یک سکه استاندارد از جنس طلا بود، ناخالصی نداشت و اندازه و ظاهر مشخصی داشت، اوضاع شرق را سامان بیشتری بدهد. چرخش اقتصادی خوب و وجود طلا در شرق موجب شد، روم شرقی یا بیزانس تا چندین قرن همچنان در صدر قدرت اقتصادی باقی بماند.
به همان اندازه که اوضاع مردم در شرق خوب بود، روم غربی وضع نامناسبی داشت. مشکلات دنیای روم غربی آن‌قدر زیاد بود که پس از جداشدن، در قرن پنجم سقوط کرد و قرون‌وسطی آغاز شد. در دوره سقوط روم غربی قبایل بربر از جهات مختلف حمله کردند و هرج‌ومرج و درگیری در اروپا آغاز شد.
با آشفته شدن شرایط و خراب‌شدن شهرها، مردم به کشاورزی و زندگی در روستاها رو آورده بودند و از این راه زندگی خود را می‌گذراندند. در این دوره، داشتن طلا مانند حکم مرگ بود، زیرا دیگران ممکن بود فرد را برای تصاحب طلاهایشان به قتل برسانند. همین امر سبب شد مردم طلاهای خود را دفن کنند تا در امان باقی بمانند، در نتیجه طلا در بازار حتی از قبل هم کمتر شد. با کمترشدن گردش پول، مردم دوباره به دادوستدهای مبتنی بر کالا روی آوردند تا جایی که در قرن هفتم میلادی، تقریباً اثری از طلا در بازار باقی نمانده بود. تنها کسانی که در اروپا از طلا استفاده می‌کردند، اشراف و خاندان سلطنتی بودند، به همین دلیل طلا از چرخه اقتصادی اروپا کنار گذاشته شد.
جالب است بدانید در همین عصر به دلیل کمیاب‌بودن طلا، افراد زیادی در اروپا مشغول آموختن کیمیاگری شدند، البته هیچ‌کس تا امروز نتوانسته فلزات بی‌ارزشی چون مس و سرب را به طلا تبدیل کند.
اوضاع سخت برای مردم اروپا در غرب تا قرن 14 میلادی ادامه پیدا کرد. البته کمبود طلا و فقر تنها علت‌های سخت بودن این 100 سال نبودند، در طول این صد سال مردم در غرب با مشکلاتی چون جنگ‌های صلیبی، تغییرات آب و هوایی، قحطی و طاعون دست و پنجه نرم کردند و تنها حدود دو سوم مردم اروپا توانسته بودند از این مصیبت‌ها جان سالم به در ببرند.
اگرچه دوران سختی پشت سر گذاشته شده بود، اما با کاهش جمعیت، بازماندگان می‌توانستند کمی اوضاع را بهتر کنند. جمعیت کمتر مساوی بود با نیروی کار کمتر، در نتیجه برای انجام‌شدن کارها، باید حقوق بیشتری به نیروی کار پرداخت می‌شد و این اولین جرقه برای بازگشت طلا به غرب بود.
با بیشترشدن حقوق، طلا خواهان بیشتری پیدا می‌کرد، مردم پول بیشتری داشتند و در نتیجه مصرف‌گراتر شده بودند و می‌توانستند برای زیورآلات طلا هم پول بپردازند. با محبوب‌شدن طلا، تمام طلای موجود در معادن استخراج شد و در بازار به گردش در آمد. تا اینکه در اواسط قرن 15 تمام منابع طلا در اروپا مورداستفاده قرار گرفت و مشکلات کمبود طلا آغاز شد.
برای پیداکردن طلا لازم بود سفری به دوردست‌ها انجام گیرد که این کار به دست کریستف کلمب معروف و حمایت پادشاهی اسپانیا صورت گرفت.
کریستف کلمب که یک تاجر ونیزی بود آوازه معادن طلا در کشورهای شرقی چون هند، اندونزی و ژاپن را شنیده بود و می‌خواست برای کشف طلا به آن کشورها سفر کند. البته پولی برای این کار نداشت و از میان کشورهای اروپایی، پادشاهی اسپانیا حاضر شد هزینه سفر کریستف کلمب را بدهد.
کریستف کلمب اواخر قرن 15 سفر دریایی خود را آغاز کرد، اما به جای رسیدن به هند و کشورهای شرقی، قاره‌ی آمریکا را کشف کرد. با رسیدن کلمب و همراهانش به باهاماس، مردم بومی آن‌جا با تصور اینکه خدایان به آن‌ها رو آورده‌اند، برای کریتف کلمب هدیه‌هایی اوردند که طلا هم در میان آن‌ها دیده می‌شد. به‌این‌ترتیب کلمب مطمئن شد که در این سرزمین می‌تواند طلا پیدا کند.
کریستف کلمب در جستجو طلا، به کاوش در زمین‌های باهاماس، کوبا و هیسپانیولا پرداخت، اما طلایی در کار نبود. کریستف کلمب تسلیم نشد، به اسپانیا برگشت و داستان آمریکا، این سرزمین غنی از منابع رو برای ملکه و پادشاه بازگو کرد. از آن زمان به بعد، شوالیه‌هایی به نام کنکیستادورها یعنی تصرف‌کنندگان مشغول جمع‌کردن لشکر و ارائه برنامه حمله به آمریکا شدند، اگر می‌توانستند حمایت پادشاه را به دست آورند، به آمریکا لشکرکشی می‌کردند و آن را به‌عنوان زمینی متعلق به خاک اسپانیا تصرف می‌کردند.
انگیزه اصلی لشکرکشی‌ها پیداکردن طلا بود، البته دلایل دیگری چون گسترش قلمرو و تبلیغ دین مسیحیت هم در این حمله‌ها نقش داشت.
در این زمان افسانه ال دورادو شکل گرفت. ال دورادو شهری بود که همه چیز در آن از طلا ساخته شده و اسپانیا با باور به این شهر افسانه‌ای، برای پیداکردنش به آمریکا لشکرکشی می‌کردند.
جدول زیر برخی از لشکرکشی‌های کنکیستادورها به شهرهای مختلف قاره جدید را نشان می‌دهد.
|
نام کنکیستادور |
مقصد لشکرکشی |
نتیجه لشکرکشی |
|---|---|---|
|
کورتز |
قلمرو آزتک‌ها، مکزیک امروزی |
|
|
فرانسیسکو پیزارو |
شهر ویرو، قلمروی اینکا، پرو امروزی |
|
کشف و استخراج طلا و نقره بسیار زیاد از معادن این مناطق سبب شد اسپانیا در قرن 16 با مازاد طلا روبه‌رو شود. هرچه میزان طلا در دسترس مردم بیشتر می‌شد، طلا ارزش خود را بیشتر از دست می‌داد به‌این‌ترتیب اسپانیا و کم‌و‌بیش دیگر کشورهای اروپایی با تورمی عجیب روبه رو شدند.
البته در کنار اسپانیایی‌ها، پرتقالی‌ها نیز سفرهای اکتشافی طلا را آغاز کرده بودند و اختلافی بر سر اینکه اسپانیایی‌ها اول آمریکا را کشف کردند یا پرتقالی‌ها به وجود آمد. با مراجعه به پاپ موضوع تا حدی حل شد. تحت پیمانی به نام توردسیلاس، مناطق آمریکای جنوبی و مرکزی سهم اسپانیا شد و برزیل و بخش‌هایی از آفریقا به پرتقالی‌ها رسید.
در اواخر قرن 17 میلادی پرتقالی‌ها مقدار بسیار قابل توجهی طلا در برزیل پیدا کردند و به‌این‌ترتیب به چرخه تجارت وارد شدند. پرتقالی ها اغلب با انگلیسی‌ها تجارت می‌کردند در نتیجه در اواخر قرن هفدهم، مقدار زیادی طلا در اثر تجارت وازد انگلستان شد. طلاها زمانی به انگلستان رسیدند که بانک انگلستان تأسیس شده بود و چون این بانک در انحصار دولت بود، اعتبار خوبی داشت.
اسکناس‌های متعلق به بانک انگلستان به دلیل داشتن پشتوانه دولتی، معتبرتر بودند. با ورود طلاهای حاصل از تجارت به انگلستان در اواخر قرن هفدهم، اعتبار اسکناس‌های این بانک از قبل هم بیشتر شد. در نتیجه این اسکناس توانست بقیه اسکناس‌های موجود در انگلستان را کنار بزند و به‌عنوان پول کشور انگلستان رایج شود، به همین ترتیب بانک مرکزی شکل گرفت. با مشخص‌کردن یک استاندارد برای طلا و قیمت‌گذاری آن، بانک موظف بود به اندازه طلاهای موجود، پول چاپ کند. این سیستم که از انگلستان آغاز شده بود به‌مرور در کشورهای دیگر جهان هم جایگاه خود را پیدا کرد.
به‌وجودآمدن یک سیستم ثابت و استاندارد در سراسر جهان، ظهور انقلاب صنعتی و پیشرفته‌تر شدن ابزار حفاری و استخراج از معادن همگی دست‌به‌دست یکدیگر دادند تا یک سیستم طلا محور عالی به وجود آید. به‌این‌ترتیب، استخراج طلا بیشتر شد.
یکی از عواملی که باعث بیشترشدن مقدار طلای در گردش در دست بشر شد، راه‌افتادن تب طلا در آمریکا در اواسط قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. مردم زیادی برای پیداکردن طلا به کالیفرنیا که پیش از تب طلا منطقه‌ای رها‌شده به‌حساب می‌آمد، سرازیر شدند و با پیداکردن مقدار زیادی طلا باعث رونق اقتصاد در کالیفرنیا شدند.
سیستم طلا محور اقتصاد که در آن طلا پشتوانه پولی بود که بانک مرکزی چاپ می‌کرد، تا اواسط قرن بیستم پابرجا بود. اما جنگ‌های جهانی سبب بروز تغییراتی شدند. پس از دو جنگ جهانی، پوند انگلیس ارزشش را از دست داد و در عوض دلار آمریکا قدرت را به دست گرفت. تا قبل از این رخداد، قیمت استاندارد طلا نسبت به پوند انگلستان سنجیده می‌شد.
در اواخر جنگ جهانی دوم، آمریکا در کنفرانسی این موضوع را مطرح کرد که صاحب طلای زیادی نسبت به دیگر کشورهای جهان است و البته به دلیل برخورداری از سیستم بهتر، طلا دیگر کشورها هم توسط آمریکا نگهداری می‌شد، در نتیجه پشتوانه قوی‌تری در آمریکا وجود داشت. همین امر سبب شد سیستم طلا محور تغییر کند و دلار معیار سنجش قرار بگیرد. یک قیمت ثابت اونسی 35 دلار تعیین شد و قرار بر این بود که تمام معاملات جهانی با دلار انجام شود. به این صورت، پشتوانه هر پولی در دنیا، دلار باشد و پشتوانه دلار، طلا در نظر گرفته شود.
این سیستم تا اواسط دهه هفتاد میلادی پذیرفته شده بود تا اینکه در خلال جنگ ویتنام و برنامه‌های همگانی دولت جانسون، آمریکا اوضاع اقتصادی نامناسبی را تجربه کند. پس از این سیستمی که طلا به‌عنوان پشتوانه تمام ارزهای جهان در نظر گرفته می‌شد، کنار گذاشته شد.
اگرچه نقش طلا در آن سیستم پایان یافت، اما خود طلا به شکل عجیبی توانسته است طی هزاران سال ارزش خود را حفظ کند و حتی ارزشمندتر شود. دارایی‌ها، سهام زیادی در طی این سال‌ها وارد بازار شدند؛ اما هیچ یک نتوانستند به اندازه طلا ماندگار شوند. البته طلا نه‌تنها فقط به‌خاطر دوام‌آوردن در طی سالیان دراز که به دلیل هویت خود، ارزشمند است. طلا به تمام اشیا و دارایی‌های دیگر ارزش بخشیده و همین سبب گران‌بها بودن آن شده است.
این روزها نیز طلا می‌تواند در موقعیت‌های سخت اقتصادی مانند تورم بالا، ارزش دارایی شما را حفظ کند. با خرید طلا از گالری تاج می‌توانید علاوه بر حفظ ارزش دارایی خود، از زیبایی و طراحی منحصربه‌فرد جواهرات تاج لذت ببرید. فرقی نمی‌کند انگشتر طلا بخرید یا دستان خود را با یک دستبند طلا زینت ببخشید، تمام جواهرات طلا تاج از گردن‌بند گرفته تا گوشواره طلا می‌توانند درخششی باورنکردنی به شما هدیه دهند.
طلا، فلزی ارزشمند است که در فراز و نشیب زمانه توانسته ارزش خود را حفظ کند و همچنان نمادی از ثروت و قدرت به‌حساب آید. در این مقاله از گالری تاج تلاش کردیم تاریخچه طلا را بسیار دقیق شرح دهیم تا بیشتر با این فلز ارزشمند و زیبا آشنا شوید.